Temrin Düşünce ve Edebiyat Dergisi Sayı: 106 Ağustos 2020

Temrin 106.sayısında; gerek yurdumuzda, gerekse ülkesi Türkistan’da az tanınan bir fikir ve milliyetçi dava adamının Türk ulusuna adadığı hayatını konu ediniyor. Turar Rısqulov, 1937 de Stalin iktidarında, karşı devrimci ve Pantürkist suçlamasıyla tutuklanmış, işkencelere uğramış, 10 Şubat 1938 yılında hayata veda etmiştir. Vefatı sonrasında Rısqulov’un adı yasaklanarak, tüm Sovyet Birliğinin kültür ve düşünce tarihinden silinmiştir. 9 Aralık 1956 yılında SSCB Komünist Partisi tarafından itibarı iade edilmesi, uğradığı büyük haksızlığın telafisi olmuştur.

Bu sayıda yer alan kapsamlı yazılarda, Turar Rısqulov’un hayatındaki önemli devrelere, eserleri üzerinde seçkin eleştirmen ve fikir adamlarının yaptıkları yetkin tahlil ve değerlendirmelere, oluşturdukları sonuçları itibariyle de önemli tarihî belgelere yer verilmiş.

Aşur Özdemir’in kaleme aldığı, “Altı Alaş’ın Alpı Turar Rısqulov “ başlıklı yazısında, mücadelesinde yılmayan ve inandığı ilkelerden asla taviz vermeyen bir dava insanının, mensup olduğu soy ve aile bilgilerinden başlayan oldukça kapsamlı bir biyografi çalışması sunuluyor. Yayın içeriğinde yer alan ikinci yazı, “ İki Büyük Şahsiyet ve Bir Şaheser “ başlığıyla Kazak edebiyatının önemli yazarlarından Şerxan Murtaza’nın, Qızıl Jebe/Kızıl Ok adlı beşlemesi üzerine. Bu seriyi oluşturan eserlerden Rısqul (Rıskul) adlı birinci kitabı 1978’de, Turar adlı ikinci kitabı 1980’de, Juldız Köpir (Yıldız Köprü) adlı üçüncü kitabı 1984’te, Qıl Köpir (Sırat Köprüsü) adlı dördüncü kitabı 1991’de, Tamuq (Cehennem) adlı beşinci kitabı ise 1994’te yayımlanmış. Turar Rısqulov’un hayatını konu alan bu çok önemli kaynak eserlerin, kapsamlı bir tahlilini yine Aşur Özdemir’in kaleminden okuyacaksınız.

Darhan Kıdırali’nin, “ Milliyetçi mücadele adamı”, Galımcan Elşibay’ın “Avezov’u zindandan kurtaran Rıskulov”, Kölbay Adırbekulı’nın “Ğabit Müsirepov’un verdiği vazife “ başlıklı yazılarının dilimize çevirileri, Selma Balikçi tarafından yapılmış.

Halk Komiserleri Kurulunda çalışarak bütün Alaş’ı yöneten Rıskulov hakkında çok şey yazılmıştır. Onun çok yönlü seçkin kişiliğini dile getiren bilimsel eserlerden başka edebî kaynaklar da vardır. Doğum yıl dönümlerinin ülke çapında kutlanması, hakkında yapılan ciddi konuşmalar, hayatı boyunca düşünce ve mücadele özellikleri ve hayatındaki önemli bilgilerin derlendiği önemli bir yazı, Moldiyar Serikbaev & Kölbayadırbekulı adlı yazarların kalemlerinden sunulmuş. “Turar Rıskulov hakkında bazı tespitler” adlı bu kapsamlı yazıyı, Möldir İlgişeva dilimize çevirmiş.
Bu sayıdaki dosya çalışmasının en önemli tarihi belgelerinden biri olan, Turar Rıskulov’un, 1933 yılının Mart ayında, Stalin’e yazdığı mektubu yayınlanmış. Kazak halkının çektiği acıların tarihsel arka planını bütün derinliği ve gerçekliğiyle işleyen bu önemli mektup, Serdar Acar’ın aktarımıyla okurlara sunuluyor.