Birinci Juderia - İzmir’in Eski Yahudi Mahallesi

İzmir Yahudi toplumu, gerek Tire, Ankara, İstanbul, Selanik, Tsafet, Manisa gibi muhtelif Osmanlı kentlerinden, gerekse İber Yarımadası, İtalya, Fransa, Orta Avrupa ve Rusya'dan değişik zaman dilimlerinde gelen Yahudi göçmenlerce kurulmuştur. Romaniot, Mizrahi, Sefarad ve Aşkenaz kültürlerinin özümsendiği ve zamanla Sefaradlaşan bir topluluktur.

‘İzmir Musevi Cemaati Vakfı'nın amaçları içinde topluma ait Yahudi mirasın korunması, tanıtılması ve yaşatılması çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu amaçla Vakıf, bir dizi kitap yayınlamaya karar vermiştir. Bu kitaplar dizisi içinde İzmir Yahudi toplumunun geçmişi, yarattığı kültür mirası, bugünü ve geleceği üzerinde düşünceler, çalışmalar bulunması en büyük arzudur.

“Birinci Juderia” başlığı altında bu eser, dizinin ilk kitabı olarak Dr. Siren Bora'nın değerli çalışmaları ile vücut bulmuştur. İzmir'deki ilk Yahudi yerleşim yerlerini, mahalle ve sokaklarını, yaşamlarını anlatmaktadır.

Mahalleyi, yaşayan canlı bir organizma olarak imgeleyin. Barındırdığı hanelerin, okulların, ibadethanelerin, hastanelerin ve dükkânların organları; yapılar arasındaki iletişim ve ilişkinin atar damarları; caddelerin ve sokakların kolları ve bacakları olduğunu düşünün. Gelişmeye meyilli bu organizmayı hayatta tutan yegâne varlık, insandır. Çünkü onun nefes almasını sağlayan, ona can veren, kan veren ve hareket kabiliyeti kazandıran insanoğlunun faaliyetleridir. Öte yandan insan da barındığı mahalle ve mahallesindeki yuva vasıtasıyla hayata tutunur. O yuva onun barınağıdır. Toprağa kök saldığı yerdir. Onun vasıtasıyla, toprakla bütünleşir, aidiyet kazanır. Bu yüzden, barınak değerlidir. Sahip çıkılır, korunur, kollanır. Sonuç olarak, bu kitapta anlatılan öykü ne bir kentin idari biriminin ne de o idari birimde yaşayan topluluğun öyküsü olmaktan ibarettir.

Bu kitap, insanıyla kaynaşıp hemhal olmuş, özdeşleşerek tek bir nesnel varlık haline gelmiş bir yuvanın öyküsüdür. İzmir'in en eski yerleşiklerinden biri olan İzmir Yahudi Cemaati'nin eski mahallesi, Birinci Juderia'nin 430 yıllık biyografisidir.