Manas

Manas destanı, Manas adlı kahramanın çevresindeki olaylar zincirine bağlı olarak Kırgızların tarihini, geleneklerini, din ve inançlarıyla mitolojilerini anlatan eserdir. Manas, bir milyona yaklaşan dize sayısıyla dünyanın en uzun destanıdır.

Destanın ortaya çıkışı ve taşıdığı izlere ilişkin değişik görüşler vardır. Bir görüşü göre destanın tarihi Kırgızların Yenisey ırmağı boylarında toplandıkları IX. yüzyıla kadar gider. Bir başka görüş de Kırgızların Müslümanlığı kabul ettikleri XI.-XII. yüzyıllarda Türkistan'ın Yedisu yöresinde yürüttükleri savaşlardan kaynaklandığını ileri sürer. Anlatılan olaylar, destanın XIX. yy. ikinci yarısında yazıya geçirilmesine kadar gelmektedir. Bu özelliklerinden dolayı Manas Destanı, Kırgız kültürünün eski ve değerli bir kaynağı olarak bilinir. Bin yıl kadar süren gelişme evresinde, Kırgızların ilişkide bulundukları her toplumdan gelen kültür etkileri destanın yapısında görülür. Bütün bu ögeler, Kırgızların eski dini Şamanlık ve son benimsedikleri din olan İslâmiyetle ilgili ögeler iç içedir. Orazbakoğlu Sagımbay, Karalayoğlu Sayakbay, Yusuf Mamay gibi XIX. ve XX. yy'da yaşamış 'Manasçı'lar, destanı bir anlamda ulusal bir bellek olarak sürdürürken, içine kendi çağlarındaki olayları da katarak zenginleştirmişlerdir.