Osmanlı Türkiye’sinde Masonluk 1908-1924

Osmanlı'nın Çöküşünde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuruluşunda Masonların Rolü Ne Oldu? Fransız akademisyen Eric Anduze, Türk ve Osmanlı masonları tarihini, imparatorluğun son yıllarından alıp 1924 modern Türkiye'sine taşıyarak özgün belgeleriyle anlatıyor. Osmanlı topraklarında yaşayan değişik inançlara sahip, değişik uluslara bağlı masonları, rol aldıkları olaylar eşliğinde inceliyor. 1908 devrimini, bir adım ötesinde de Jön Türklerle masonluk arasındaki yakın ilişkiyi irdeliyor. İçlerinde pek çok mason bulunan İttihat ve Terakki Komitesi'nin devrimi çıkarlarına alet edip, kurduğu otoriter rejimi Büyük Osmanlı Doğusu içine nasıl taşıdığını açıklıyor. Böylelikle de yenilik oluşumları içinde yükselmeyi düşleyen Osmanlı toplumunda, devrim ve masonluk sözcüğünü ütopik bulanları adeta haklı çıkarıyor. Osmanlı Türkiye'sinde Masonluk'tan satırbaşları: Osmanlı İmparatorluğu'nda yerleşik masonik kuruluşlar var mıydı? Varsa hangileriydi? Osmanlı'da çeşitli il ve ilçelere yayılmış misyoner okulları vardı. Peki, İngilizlerin 30, Fransızların 75, Amerikalıların 176 misyoner okulu varken, Ermenilerin 1145, Rumların 1584 okulu olmasını nasıl yorumlamalı? Selanik masonlarıyla İttihat ve Terakki'nin ilişkileri hangi düzeydeydi ve amacı neydi?