Savaş ve Barış

Newton, yerçekimi yasasını ortaya attığı vakit, güneşin ya da dünyanın cisimleri çekmek gibi bir özelliği olduğunu söylemiş, böylece cisimlerin devinimini do­ğuran nedenle ilgili sorunu bir yana bırakarak en büyüğünden son­suz derecede küçük olanına değin bütün cisimlere özgü bir özelliği açıklamıştı. Doğa bilimleri de aynı şeyi yapıyor, 'neden' sorununu bir yana bırakarak yasaları araştırıyor. Tarih de aynı yol üzerindedir ve eğer tarihin konusu halkların, daha doğrusu, insanlığın gelişi­mini incelemekse, insanların yaşamındaki kimi bölümlerin anlatımı değilse, o zaman da 'nedenleri' anlamayı bir yana bırakıp, eşit olanların hepsini içine alacak genel ve sonsuz küçük özgürlük öğe­leriyle parçalanmaz bir biçimde birbirine bağlı genel yasaları ara­malıdır.